علت اصلی غیبت امام زمان (عج) چیست؟

بسم الله الرحمن الرحیم

 پاسخ: پیش از پرداختن به اسباب وعلل غیبت امام مهدى (عجل الله فرجه)، لازم به ذکر است: از روایات چنین استفاده مى شود که علت وفلسفه واقعى غیبت آن امام بر بشر پوشیده است، وجز خدا وپیشوایان معصوم علیهم السلام کسى نسبت به آن اطلاع کافى وکامل ندارد. چنانکه عبد الله بن فضل هاشمى روایت کرده که از حضرت صادق شنیدم مى فرمود: (صاحب الامر غیبتى دارد که ناچار از آن است، به طورى که اهل باطل در آن تردید مى کنند.
 عرض کردم: یا بن رسول الله! چرا غیبت مى کند؟ فرمود: به علتى که به ما اجازه نداده اند آشکار سازیم. عرض کردم: چه حکمتى در غیبت اوست؟ فرمود: همان حکمتى که در غیبت سفیران وحجتهاى پیش از او بوده است، حکمت غیبت قائم ظاهر نمى شود مگر بعد از آمدن خود او، چنان که حکمت سوراخ کردن کشتى توسط خضر وکشتن آن بچه وتعمیر دیوار، براى حضرت موسى (علیه السلام) ظاهر نگشت، مگر موقعى که خواستند از هم جدا شوند). (1)
 این روایت وروایات دیگر مثل این، اشاره دارد که علت واقعى غیبت حضرت را نمى توان گفت وهر سبب وعلتى که بیان مى گردد، هر چند مى تواند علت باشد، اما علت حقیقى نیست.
 اما بعضى از علل غیبت حضرتش را که مى توان با اسناد به روایات ذکر نمود، بدین ترتیب مى باشند:
 1- امتحان وآزمایش: غیبت آن حضرت سبب مى شود تا نفاق پنهان عده اى آشکار شود وایمان حقیقى محبان وشیعیان واقعى امام (علیه السلام) در کوره ولایت امام غایب (عجل الله فرجه) از ناخالصى ها ودو رویى ها وسست مایه ها جدا وپاک شود، ودر یک کلام مؤمن از منافق معلوم گردد.
 جعفر جعفى گوید: به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: فرج شما کى خواهد رسید؟ فرمود: (هیهات، هیهات! فرج، نخواهد رسید تا شما غربال شوید (وسه بار تکرار کرد) وافراد آلوده بروند وافراد پاک ومخلص باقى بمانند).(2)
 ونیز موسى بن جعفر (علیهما السلام) فرمود: (هنگامى که پنجمین فرزند امام هفتم غایب شد، مواظب دین خویش باشید، تا مبادا کسى شما را از دین خارج کند! اى پسرک من! براى صاحب الامر به ناچار غیبت خواهد بود، به طورى که عده اى از مؤمنین از عقیده خود بر مى گردند، همانا خدا به وسیله غیبت، بندگانش را (امتحان) مى نماید). (3)
 2- بیعت نکردن با ستمکاران: در روایات متعددى، یکى از علل غیبت امام (علیه السلام) عدم بیعت با کسى بیان شده است. حسن بن فضال مى گوید: على بن موسى الرضا (علیه السلام) فرمود: گویا شیعیانم را مى بینم که هنگام مرگ سومین فرزندم (امام عسکرى) در جستجوى امام خود همه جا را مى گردند اما او را نمى یابند. عرض کردم: به چه دلیل؟ فرمود: زیرا امامشان غایب مى شود، عرض کردم: چرا غایب مى شود؟ فرمود: براى اینکه وقتى با شمشیر قیام نمود بیعت کسى در گردنش نباشد. (4)
 3- ترس از گزند دشمنان: گفته شد که با تولد مهدى موعود (عجل الله فرجه) همه ستمگران وظالمان به وحشت افتادند، واز آنجا که مرگ وانقراض حکومت ظالمانه واعمال غیر انسانى خود را دردست پرتوان امام (علیه السلام) مى دانستند ومى دانند، لذا جان امام مهدى (عجل الله فرجه) تهدید مى شود، لذا در روایات یکى دیگر از غلل غیبت، حفظ جان حضرتش از تعرض وگزند دشمنان ذکر شده است؛ چنانکه زراره بن اعین از امام صادق (علیه السلام) روایت کند که فرمود: اى زراره! قائم ما ناچار از این است که غیبت کند. عرض کردم: براى چه؟ فرمود: از جان خود بیم وترس دارد. پس حضرت با دست به شکم خود اشاره کرد. (5)
 البته بدیهى است که این تماس با عدم اراده خداوند به ظهور آن حضرت توأم است، وگرنه او نیز مانند پدران بزرگوارش از کشته شدن در راه خدا ترسى ندارند.
 شیخ طوسى (رحمة الله علیه) مى نویسد: هیچ علتى مانع از ظهور آن حضرت نیست، جز اینکه مى ترسد کشته شود. زیرا اگر جز این بود، جایز نبود که پنهان شود، بلکه ظاهر مى گشت وهر گونه ناراحتى وآزارى را متحمل مى شد. زیرا مقام رفیع امامان وهمچنین انبیاى عظام وبزرگوارى آنها، به واسطه ناملایماتى بود که در راه دین خدا متحمل مى شدند. (6)
 پی نوشته ها :
 (1) کمال الدین وتمام النعمه، شیخ صدوق، ص 482.
 (2) بحار الانوار، علامه مجلسى، ج 51، ص 113.
 (3) همان مأخذ.
 (4) همان ماخذ، ص 152.
 (5) کمال الدین وتمام النعمه، شیخ صدوق، ص 342.
 (6) مهدى موعود، ترجمه ونگارش على دوانى، ص 852.